Wskaźniki referencyjne - pytania i odpowiedzi
Czym są wskaźniki referencyjne i do czego służą
Wskaźnik referencyjny to indeks stosowany w konkretnych celach, określonych w Rozporządzeniu BMR[1]. W pewnym uproszczeniu, cele te sprowadzają się do ustalenia wysokości kwoty do zapłaty z tytułu umowy lub instrumentu finansowego czy pomiaru wyniku funduszu inwestycyjnego.
Indeks z kolei jest wartością obliczaną na podstawie metody lub wzoru oraz wykorzystywanych danych, które mają mierzyć określoną rzeczywistość ekonomiczną zmienną w czasie.
Wskaźnikami referencyjnymi stosowanymi na polskim rynku są m.in. WIBOR, LIBOR, EURIBOR.
Na podstawie wskaźników referencyjnych:
- banki wyznaczają oprocentowanie kredytów (np. kredytu konsumenckiego czy kredytu hipotecznego), lokat, produktów strukturyzowanych, papierów dłużnych i innych instrumentów finansowych,
- strony umów mogą określać swoje wzajemne zobowiązania i rozliczać transakcje.
Kto tworzy wskaźniki referencyjne
Wskaźniki referencyjne są opracowywane przez administratorów. Administrator to niezależny podmiot podlegający nadzorowi organu publicznego, który wydaje zezwolenie na pełnienie funkcji administratora i ocenia jakość metody opracowywania wskaźnika referencyjnego. Nad wskaźnikami opracowywanymi w Polsce nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
Administrator gwarantuje, że dany wskaźnik referencyjny oddaje rzeczywistość ekonomiczną (rynkową) w sposób rzetelny i dokładny, natomiast dane, na podstawie których dochodzi do obliczenia wskaźnika, są kompletne, rzetelne i wysokiej jakości.
Dlaczego powstała unijna regulacja dotycząca wskaźników referencyjnych
Po kryzysie finansowym z lat 2008–2009 Komisja Europejska zaczęła prace nad nowym standardem wyliczania i stosowania wskaźników referencyjnych, aby zapewnić ich przejrzystość, wiarygodność oraz zwiększyć ochronę konsumentów. Zostało wydane Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) tzw. Rozporządzenie BMR[1], które stosuje się od 1 stycznia 2018 roku.
Rozporządzenie BMR m.in. określa zasady, na jakich opracowuje się wskaźniki referencyjne oraz reguły nadzoru nad instytucjami, które wskaźniki te opracowują i udostępniają uczestnikom rynku finansowego, w tym bankom.
Rozporządzenie BMR to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014, Dz.U. L 171 z 29.6.2016, z późn.zm.
Jaki wpływ na Twoją umowę ma Rozporządzenie BMR
Rozporządzenie BMR wprowadziło dodatkowe obowiązki dla banków. Każdy bank musi posiadać plan awaryjny na wypadek istotnej zmiany lub zaprzestania dalszego opracowywania wskaźników referencyjnych, oraz zobowiązany jest do odpowiedniego odzwierciedlenia tego planu w umowach zawieranych z klientami.
Podobnie jak cały sektor bankowy opracowaliśmy plan awaryjny , a w zawieranych obecnie z klientami umowach znajdują się klauzule awaryjne odzwierciedlające ten plan. Jeśli Twoja umowa nie zawiera klauzuli awaryjnej, możesz podpisać bezpłatny aneks do umowy.
Jakie ryzyka są związane ze stosowaniem wskaźników referencyjnych
Ryzyka ogólne
Można zidentyfikować następujące ogólne ryzyka związane ze stosowaniem wskaźników referencyjnych:
- administrator danego wskaźnika referencyjnego może podjąć decyzję o zaprzestaniu jego opracowywania albo odpowiedni organ może cofnąć administratorowi zezwolenie na opracowywania danego wskaźnika;
- niektóre wskaźniki referencyjne, w tym ich metodologia, mogą ulec zmianie przez administratora danego wskaźnika referencyjnego z przyczyn regulacyjnych lub biznesowych;
- wskaźniki referencyjne mogą przestać być publikowane lub opracowywane w całości lub w odniesieniu do konkretnego okresu odsetkowego lub konkretnej waluty, a odpowiednie wskaźniki alternatywne mogę nie zostać wyznaczone;
- wskaźniki referencyjne mogą przestać w sposób adekwatny odzwierciedlać dane realia gospodarcze lub dany rynek, ze względu na zaprzestanie przekazywania danych wejściowych przez podmioty przekazujące takie niezbędne do opracowywania dane lub wskaźnik referencyjny zostanie uznany przez właściwy organ nadzoru za niewiarygodny, przez co nie będzie kwalifikował się do pomiaru danego rynku bazowego.
Ryzyko zmiennej stopy procentowej
W przypadku kredytów o zmiennym oprocentowaniu, zmiana wartości wskaźnika referencyjnego może spowodować wzrost części odsetkowej raty kredytu, powodując wzrost całkowitego kosztu kredytu. Więcej informacji na temat ryzyka zmiennej stopy procentowej znajdziesz tutaj
Ryzyko zmiany przez administratora metody opracowywania wskaźnika referencyjnego
Podmiot opracowujący dany wskaźnik referencyjny jest uprawniony do wprowadzenia zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego (w tym istotnej zmiany) w trybie określonym w dokumentacji wskaźnika referencyjnego publikowanej przez administratora na jego stronie internetowej. Dokonanie takiej zmiany przez administratora poprzedza proces konsultacji publicznych, w ramach których administrator określi zakres proponowanej zmiany oraz jej uzasadnienie. Uzasadnieniem dla dokonania zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego dla administratora może być przykładowo konieczność dostosowania metody opracowywania wskaźnika referencyjnego do wymogów Rozporządzenia BMR, wytycznych organu nadzoru lub rekomendacji jednostki nadzorczej.
Konsekwencją dokonania przez administratora zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego może być zmiana jego wartości. Podwyższenie wartości wskaźnika referencyjnego w wyniku dokonanej przez administratora zmiany w metodzie jego opracowywania może spowodować wzrost części odsetkowej raty kredytu, powodując wzrost całkowitego kosztu kredytu.
Ryzyko zaprzestania przez administratora opracowywania wskaźnika referencyjnego w sposób trwały lub czasowy
Podmiot opracowujący wskaźnik referencyjny jest uprawniony do zaprzestania w sposób trwały opracowywania wskaźnika referencyjnego w trybie określonym w dokumentacji wskaźnika referencyjnego publikowanej przez administratora na jego stronie internetowej, z zastrzeżeniem przewidzianych w tym zakresie uprawnień organów nadzoru wynikających z art. 21 oraz 23 Rozporządzenia BMR. Administrator może podjąć decyzję o zaprzestaniu opracowywania wskaźnika referencyjnego w szczególności z przyczyn biznesowych (czynnik pozaekonomiczny) lub z uwagi na uznanie przez administratora, że dane wykorzystywane do opracowywania wskaźnika referencyjnego nie są reprezentatywne dla rynku lub realiów gospodarczych, których pomiar jest celem tego wskaźnika referencyjnego. Proces zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego poprzedza proces konsultacji publicznych trwający zazwyczaj kilka miesięcy, w ramach których administrator określi datę, od której zamierza zaprzestać opracowywania wskaźnika referencyjnego.
Dodatkowo metoda opracowywania wskaźnika referencyjnego zazwyczaj wskazuje, że istnieją okoliczności, w których w danym dniu administrator może nie być w stanie wyznaczyć wartości wskaźnika referencyjnego, na przykład w sytuacji nieotrzymania przez administratora - wystarczającej ilości danych niezbędnych do wyznaczenia w danym dniu wartości wskaźnika referencyjnego.
Kto może wyznaczyć zamiennik
Rozporządzenie BMR uprawnia Komisję Europejską lub krajowy organ do wyznaczenia tzw. zamiennika dla znikającego wskaźnika.
Komisja Europejska lub krajowy organ może wyznaczyć zamiennik tylko pod pewnymi warunkami, określonymi w rozporządzeniu BMR i tylko w odniesieniu do określonego katalogu wskaźników referencyjnych. Jeśli Komisja lub krajowy organ wyznaczy zamienny wskaźnik referencyjny, będzie on z mocy prawa używany w umowach, w których nie ma klauzuli awaryjnej lub jest ona nieodpowiednia. W pozostałych przypadkach stosowane będą zapisy z umowy i zawartej w niej klauzuli awaryjnej.
Gdzie jeszcze znajdziesz informacje na temat wskaźników referencyjnych
Rozporządzenie BMR znajdziesz na https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32016R1011&from=EN
Więcej informacji na temat reformy zasad stosowania wskaźników referencyjnych znajdziesz na stronie Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego:
Strony administratorów wskaźników referencyjnych
| Wskaźnik | Waluta | Administrator | Metodologia opracowania |
|---|---|---|---|
| €STR | EUR | European Central Bank | Zobacz |
| EURIBOR | EUR | European Money Markets Istitute | Zobacz |
| Synthetic USD LIBOR | USD | ICE Benchmark Administration | Zobacz |
| SARON | CHF | SIX Index AG | Zobacz |
| SOFR | USD | Federal Reserve Bank of New York | Zobacz |
| SONIA | GBP | Bank of England | Zobacz |
| WIBOR | PLN | GPW Benchmark S.A. | Zobacz |
| WIBID | PLN | GPW Benchmark S.A. | Zobacz |
Rejestr administratorów wskaźników referencyjnych i wskaźników referencyjnych dopuszczalnych do stosowania zgodnie z rozporządzeniem BMR jest prowadzony przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych:
https://registers.esma.europa.eu/publication/searchRegister?core=esma_registers_bench_entities
https://registers.esma.europa.eu/publication/searchRegister?core=esma_registers_bench_benchmarks
Tutaj znajdziesz informacje o aktualnych wskaźnikach referencyjnych.
Tutaj znajdziesz informacje o historycznych wskaźnikach referencyjnych.
WIBOR 3M i 6M PLN
Na stronie administratora wskaźnika referencyjnego znajdziesz raporty:
- „Stawki Referencyjne WIBID i WIBOR” dla każdego roku kalendarzowego od 2006 roku,
- „Wartości Fixingu” dla każdego roku kalendarzowego od 2000 do 2005 (na dole strony).
LIBOR 3M CHF / LIBOR 3M USD / LIBOR 6M CHF / LIBOR 6M USD
Na stronie administratora wskaźników referencyjnych wygenerujesz raport za każdy dzień i miesiąc od 2004 roku.
Wybierz walutę i zakres dat. Raport wyświetla wszystkie tenory (np. 3M, 6M) dla wybranej waluty.
EURIBOR 3M EUR / EURIBOR 6M EUR
Na stronie administratora wskaźnika referencyjnego pobierzesz raport dla każdego roku kalendarzowego od 1999 roku (w formacie .xlsx).
Raporty znajdziesz poniżej opisu wskaźnika na stronie.
Wybierz odpowiedni rok (raport „Data history [rok] +”).
SARON 3M
Na stronie administratora wskaźnika referencyjnego pobierzesz raport dla SARON 3 months Compound Rate (w formacie .csv).